Blog 7 Kennisteam: Impact van korte keten landbouw op de leefomgeving in Zuid-Holland
Al enkele jaren werken studenten aan het Voedselfamilies-toekomstbeeld Vensterbanklandbouw dat inmiddels ’80/20 Regionaal Voedselsysteem’ heet. Het idee is dat 80% van ons voedsel in de provincie zelf geproduceerd wordt en dat slechts 20% wordt geïmporteerd. Dat zou leiden tot een duurzamer voedselsysteem. De (on)mogelijkheden hiervan zijn volop verkend in eerdere onderzoeken. Nu is de vraag: leidt dit model ook tot een verandering op de leefomgeving? Waar zit de impact?
Op dit vraagstuk zijn 4 studenten van HAS Hogeschool afgelopen zomer afgestudeerd. Het onderzoek werd uitgevoerd op verzoek van PJ Beers en Marjo Baeten (HAS Hogeschool), beiden lid van het Voedselfamilies-Kennisteam. De studenten studeerden aan vier verschillende opleidingen, Milieukunde, GeoMediaDesign, LandschapeDesign en Agrarische Bedrijfskunde, waardoor verschillende expertise bij elkaar zijn gebracht. Amber, Esmee, Christel en Ger hebben zich 20 weken stuk gebeten op de vraag: Wat is de impact van de korte ketenlandbouw op de leefomgeving in Zuid-Holland?
Het 80/20 model heeft wel degelijk impact op de leefomgeving. De studenten hebben gekeken naar de meest relevante omgevingseffecten, impact op lucht, bodem en water. Op basis daarvan zijn er ontwerpkeuzes gemaakt en is de veranderende leefomgeving in kaart gebracht. Zoals te verwachten valt: de inrichting van het Zuid-Hollandse landschap zal drastisch veranderen om aan het 80/20 model te kunnen voldoen.
Veenweidegebieden gaan ruimte maken voor voedselbossen. Deze bossen leggen CO2 vast, zorgen voor een toename van de biodiversiteit en produceren voedsel. De glastuinbouw wordt gecombineerd met viskweek en de sier- en bollenteelt zal helaas het veld moeten ruimen. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen en verlies aan biodiversiteit heeft een te negatieve impact en levert geen voedsel op. Dit areaal is nodig voor voedselproductie.
Het aantal dieren (kippen) zal juist toen nemen, wat weer gepaard gaat met een lichte stijging van de fijstofuitstoot. Behalve voedselbossen is (grootschalig) strokenteelt nodig. Deze vorm van landbouw zorgt voor verbetering van de bodemkwaliteit en een lager gebruik van bestrijdingsmiddelen wat de bodemkwaliteit flink doet stijgen. Het voedselproductiesysteem wordt hierdoor veel robuuster. Verzilting en Zuid-Holland zullen aan elkaar moeten wennen want dit is niet te voorkomen. Gewassen telen met een hoge zouttolerantie is de toekomst.
Effect van Corona
De studenten kwamen door de Coronacrisis vast te zitten, ze mochten het huis niet meer uit en dat had natuurlijk effect op de uitvoering van onderzoek. Het veld in gaan was er niet meer bij. Maar de crisis leverde wel een ander kijk op. Er gebeurde iets in de maatschappij. De perceptie van lokaal voedsel veranderde bij de consument. Betaalbaarheid, gezondheid en de smaak van een product zijn aankoopbepalend maar in Coronatijden kiest de consument steeds bewuster voor lokaal geproduceerd voedsel. Overal poppen lokale initiatieven op. Boerderijwinkels zien hun klantenbestand flink toenemen; het is er zelf druk! Deze bijvangst is goed en draagt bij aan een gezond imago van de primaire producent en het belang van de korte keten.
Voor de studenten is het duidelijk: een 80/20 model is een duurzaam voedselproductiesysteem maar dan hebben we behalve de boeren ook de consumenten hard nodig. En de impact op de leefomgeving is groot maar ook inspirerend.
Impact in beeld
In de afbeeldingen is de impact op het landschap van het huidige systeem vergeleken met het 80/20 voedselproductiesysteem. De beelden zijn gemaakt op basis van ontwerpkeuzes die terug te vinden zijn in het rapport. De impact is groot! In het 80/20 model zien we een gevarieerder landschap waarin verschillende functies worden gecombineerd en waar een vorm van circulariteit ontstaat.
Beelden van de toekomst
Het scenario Vensterbanklandbouw hebben de studenten in het rapport weergegeven in beelden. En hoe kan dit er dan uit zien? Er zijn 4 scenario’s uitgewerkt. Voedsel in een moderne supermarkt (figuur 18), Voedsel vanuit de stad (figuur 19), Voedsel direct bij de boer (figuur 20) en Verbinding stad-platteland (figuur 21). Kies maar, waar voel jij je goed bij?
Download hier het volledige rapport. Hieronder vind je de infographic die de studenten maakten over de verschillen tussen 2020 en 2050. Klik op de plaatjes om ze groot weer te geven.