Terugblik op Pillen, Poen en Penen
Als Voedselfamilies Zuid-Holland nemen we alle delen van het voedselsysteem onder de loep. We brengen verschillende perspectieven, de feiten en persoonlijke ontmoetingen bij elkaar. Dit voorjaar keken we naar de Korte Keten. Dit najaar naar Voeding e& Gezondheid en op 30 november jl. ging het over Pillen, Poen en Penen.
Wat hebben wij opgehaald tijdens deze bijeenkomst? Onderstaand een impressie:
Patrick Deckers’ inzicht:
Als orthopeed besefte Patrick Deckers zich dat hij iemand wel een nieuwe knie kan geven maar dat een patiënt die ook diabetes heeft, daar niet gezonder van wordt. Na de operatie blijft de levenskwaliteit laag en de zorglast hoog. Patrick schetste ons hoe we er voor staan in de zorg. Dat is alarmerend; ons dieet staat met stip op één als grootste gezondheidsrisico voor onszelf, maar ook voor het steeds verder overschrijden van de planetaire grenzen.
Hoe dat komt?
De zorg is omzet gedreven en opgeknipt; er wordt ‘ziektelast’ ingekocht en elke specialist levert zijn eigen kunstje heel efficiënt. Maar… deze zorg is onzinnig als we niet naar de oorzaak kijken en aanpakken. Nu geven we jaarlijks 6 tot 8 miljard uit aan zorgkosten direct gerelateerd aan de gevolgen van ongezonde voeding. Bijna alle medicatie wordt ingezet voor ziektes die vermijdbaar zijn door betere voeding.
Wat moeten we volgens Patrick doen?
Er is voldoende bewijs dat we onze gezondheid en die van de aarde enorm kunnen verbeteren door minder vlees en zuivel, zout, suiker en vet te eten. Ziekenhuizen zouden moeten gaan voor onbewerkte en (grotendeels) plantaardige voeding. Artsen zouden meer moeten leren over voeding en patiënten moeten meer deelgenoot gemaakt worden van hun eigen probleem.
Karen Freijers inzicht:
Als voedingswetenschapper en diëtist heeft Karen Freijer het vakgebied Voedingseconomie ontwikkeld vanuit het inzicht dat het ook in de gezondheidszorg altijd gaat over economische keuzes. Hoe ga je als samenleving de beperkte middelen zo inzetten, dat je met elke euro die je uitgeeft zoveel mogelijk gezondheidswinst boekt? Met dieetadvisering bespaar je enorm op de uitgaven aan zorg en verhoog je de levenskwaliteit en productiviteit. Het zou dus een no-brainer moeten zijn om veel meer in te zetten op preventie door gezonde voeding dan dure medicijnen als iemand eenmaal ziek is.
Hoe komt het dat dit niet gebeurt?
Voor medicijnen is het financieren en doen van onderzoek een stuk eenvoudiger dan voor voedsel. Het is makkelijk om te onderzoeken of één chemische stof een bepaald effect heeft op een ziekte en een medicijn heeft een bekend verdienmodel. Omdat voeding altijd veel meer stoffen bevat en met veel factoren samenhangt is het onderzoek om te bewijzen dat gezonde voeding helpt lastiger. Op zich valt er ook aan preventie en gezondheid goed te verdienen, bijvoorbeeld door supermarkten, maar dat is minder bekend en ligt in een ander deel van de economie dan medicijnverkoop.
Wat moeten we volgens Karen doen?
We moeten leren ‘om te denken’; domeinoverstijgend kijken naar en te handelen ten goede van onze gezondheid. Zo blijkt uit een studie naar de maatschappelijke kosten en baten van investeringen in gezond voedsel en dieetadvisering, dat dit hele kosteneffectieve maatregelen zijn. Het is dus belangrijk om de verschillende domeinen dit inzicht te geven en hoeveel euro het kan opleveren als je in gezond voedsel investeert.
Om deze maatschappelijke winst te bereiken is het belangrijk om vanuit een integraal perspectief tot de goede oplossingen te komen. Overgewicht hangt bijvoorbeeld vaak samen met ondervoeding; de hoeveelheid van sommige mineralen in ons eten is te laag omdat gewassen geteeld worden op uitgeputte bodems. Landbouw op een gezonde bodem en gezond eten zouden dus samen op moeten gaan, ook financieel.
Martien Lankesters inzicht:
Tijdens zijn opleiding als arts vroeg Martien Lankester zich al af hoe voeding kon bijdragen aan gezondheid. Door nieuwsgierigheid, ‘toeval’ en een scala aan initiatieven heeft hij een integrale aanpak rond voedsel en gezondheid kunnen opbouwen. Hij werd naast arts ook acupuncturist, boer, restauranthouder en beleidsadviseur.
Zo leerde hij hoe artsen in China vroeger voor gezond blijven werden betaald. In Bhutan leerde hij hoe een heel land tot andere besluiten komt als je bruto nationaal geluk gaat gebruiken als sturingsinstrument in plaats van bruto nationaal product. Dat leidde in Bhutan bijvoorbeeld tot de keuze om alleen nog maar biologisch te gaan produceren.
Wat gebeurt er nu in Friesland?
In de Greidhoeke is Martien met een heel netwerk aan partners bezig om van dit gebied een gezonde bioregio te maken. Dit doen ze door te rekenen aan de werkelijke waarden en opbrengsten van gezond eten. Daarnaast stellen ze de samenhang tussen voeding, landbouw en gezondheid voorop. Een unieke kans om in deze proefregio de groei van gezondheid werkelijkheid te maken.
Wat moet er gebeuren?
We weten steeds meer over de relatie tussen bodem, landbouw, voeding en gezondheid. Martien geeft aan dat er een nationaal voedselakkoord nodig is dat stuurt vanuit deze samenhang en daar zou ook het Ministerie van VWS bij betrokken moeten zijn. Er moet meer gekeken worden naar de echte waarde die wordt gecreëerd en wat landbouw en voeding kunnen opleveren aan milieu, biodiversiteit en gezondheidseffecten.
Boeren zouden ondersteund moeten worden om te kunnen koersen op kwaliteit en gezondheid in plaats van kwantiteit als enige doel. En consumenten moeten vaker op een andere manier vragen gaan stellen over hun voedsel: Wat zit er in? Waar komt het vandaan? Wie lijdt er onder en wie heeft er plezier van? Dat vraagt om ‘omdenken’ en aandacht vanuit het onderwijs.
