Wat leerden we tijdens de Zuid-Hollandse Stikstofweken?

Kijk hier voor het volledige programma van de Stikstofweken, de opnames van de webinars en de fotoverslagen van de excursies. 

Hieronder vind je een bundeling van de ervaringen van deelnemers aan de Stikstofweken en onze interne evaluatie.

Systeemaanpak & sturen op doelen
Gaandeweg het programma werd duidelijk dat de beste resultaten in het reduceren van stikstofuitstoot worden behaald door boeren die in een lokaal georganiseerd deskundigheidsbevordingsprogramma meedoen. Bijvoorbeeld de Kringloopboeren in Midden-Delfland of de Proeftuin Veenweiden. Deze programma’s gaan echter over meer dan stikstof alleen. Boeren worden meegenomen in een systeemaanpak, waarbij de hele bedrijfsvoering onder de loep wordt genomen. Dit zijn trajecten van de lange adem, die wellicht moeilijk te combineren zijn met de urgente stikstof-doelstellingen. Frank Verhoeven vertelde hier uitgebreid over in zijn introductie-presentatie ‘Stikstof voor dummies’. 

Er is te weinig oprechte aandacht voor ‘pijn’
In het stikstofdebat voelen veel actoren zich niet gezien. Dit geldt voor de boer die al decennia steeds veranderend en soms zelfs tegenstrijdig beleid over zich uit krijgt gestort. Het geldt voor de natuurbeheerder die boosheid over zich heen krijgt omdat hij het de boeren moeilijk maakt. En het geldt ook voor de ambtenaar die al jaren bestuurders op de ongemakkelijke waarheid van de Habitatrichtlijn wijst. 

We weten het al sinds begin jaren ’90
Roderick Groen van de Provincie Zuid-Holland gaf in zijn presentatie haarscherp weer waar Nederland zich begin jaren ’90 aan gecommitteerd heeft. Sinds die tijd weten we al wat er moet gebeuren, maar hebben we te weinig gedaan. Experts zagen de huidige impasse al lang aankomen.

Boeren betrekken is moeilijk
Het was een belangrijke doelstelling van de Stikstofweken om ook melkveehouders te bereiken met ons programma. Dat is helaas niet goed gelukt, buiten melkveehouder Jaco Kastelein natuurlijk die in het webinar ‘Stikstof – waar zit de pijn?’ vertelde over zijn ervaringen. Via via hoorden we terug dat een aantal boeren had aangegeven dat het programma van de Stikstofweken alleen maar voor hen onhaalbare alternatieven bevatte. 

Toch lijken er voldoende haalbare alternatieven
Tijdens het Kansenwebinar en de excursies kwamen echter toch veel mogelijkheden langs voor boeren om het anders te doen. De kansen liggen op het vlak van directe afzet naar de consument en het omschakelen naar biologisch. Maar ze liggen zeker ook op het vlak van kringlooplandbouw en het verminderen van in- en outputs, zoals Frank in zijn presentatie zo overtuigend liet zien. 

Het natuurbelang laat zich moeilijk uitleggen
De excursie naar de Nieuwkoopse Plassen maakte duidelijk hoe lastig dit vraagstuk is. We zijn door de Habitatrichtlijn gebonden aan het beschermen van bepaalde soorten, maar die zijn maar moeilijk aansprekend onder de aandacht te brengen van het grotere publiek. Natuurlijk zie je in het veld (waar het publiek niet mag komen) dat de stikstofminnende grassen dominant zijn en de beschermde soorten verdringen, maar tegelijkertijd is het langs het dijkje een chaos van leven met veel bloeiende planten en insecten. Kijk het verhaal van Dirk Kunst van Natuurmonumenten nog eens terug voor zijn visie op de grotere WHY.

En de Volksgezondheid?
Een omissie in het programma was de aandacht voor de effecten van de stikstofuitstoot op de volksgezondheid. Dit zou ons inziens een benaderingswijze kunnen zijn die meer mensen bereikt en de urgentie van het probleem doet inzien. In deze podcast van RTV Oost wordt hier dieper op ingegaan. 

Netwerk versterkt
Naast deze inhoudelijke punten, zijn er natuurlijk ook wat procespunten. Zo zijn we bijvoorbeeld erg blij met hoe de Stikstofweken het netwerk van de Voedselfamilies, de Provincie Zuid-Holland en andere betrokkenen heeft versterkt. Er was veel interactie tijdens de webinars en de excursies en we hopen dat deze uitwisseling in de toekomst tot mooie dingen zal leiden!