Polderpioniers: een positieve blik op de regelgeving – lukt dat?
Op een natte winderige middag eind maart ontmoeten we elkaar op Boerderij Landlust in Maasland bij Roel en Femke van Buuren. Gerda Zijlstra van Rotterdamse Oogst is te gast om te vertellen hoe zij is omgegaan met regelgeving vanuit de overheid die niet altijd werkt zoals bedoeld. We kijken met elkaar naar creatieve strategieën hoe daarmee om te gaan. We lopen hier immers allemaal tegenaan. Dat kost vaak de nodige energie. Dus, hoe kunnen we er juist een positieve draai aan geven?
Gerda schetst welke hobbels zij tussen 2009 en 2023 heeft genomen en welke creatieve strategieën ze daar op losgelaten heeft – met volhardendheid, geduld en niet-aflatende nieuwsgierigheid naar de ambtenaren achter de processen. In 2022 is de vergunning gegeven waardoor de markt nu echt officieel bestaansrecht heeft waarop verder gebouwd kan worden.
Jet schreef een verslag:
‘Hoe ga je naar huis?’ Deze laatste afsluitende vraag van Patrick klinkt na in mijn oren als ik naar huis rij. Ik probeer het onderstaand te verwoorden.
De verhalen van Gerda en de andere aanwezigen waren een feest der herkenning. Triest eigenlijk, als je beseft dat we dus allemaal regelmatig tegen muren oplopen en ons door ellenlange stroperige processen worstelen. We maken veel kosten en besteden talloze (onbetaalde) uren aan gesprekken met ambtenaren die welwillend zijn maar niet veel kunnen, we lopen stuk op regelvretende ambtenaren, klampen ons vast aan enthousiaste wethouders die vervolgens weer vertrekken en vestigen onze hoop op die ene ambtenaar die wél snapt wat we bedoelen. Die wél de mazen weet te vinden en creatief genoeg is om tot een oplossing te komen. Vaak zijn het oplossingen die maar tijdelijk zijn of een ingebouwde achteruitgang hebben, een pilot. Nog lang geen vastigheid dus.
We proeven de angst die uit het systeem sijpelt. We schoppen ertegen, zoeken de grenzen op, knagen aan de regels, veroorzaken interne spanningen bij de gemeente en vragen om veranderingen bij de provincie.
We ontwikkelen strategieën om ermee te dealen. Gerda heeft in de loop van 16 jaar een hele reeks van wel- en niet- werkende strategieën verzameld. Ze deelt er een aantal met ons. Iedereen heeft er, al dan niet ongemerkt, ook een aantal ontwikkeld. Zo werken we aan heldere uitleg over onze plannen, tekenen we het voor ze uit. We verdiepen ons in het systeem, in hun taal; we proberen de andere kant van de tafel te begrijpen. We zoeken de juiste personen en de juiste ingangen. We proberen geduldig te blijven. Opperen creatieve oplossingen. Stellen herhaaldelijk de vraag naar ‘wat dan wel kan?’. Maken gebruik van de mogelijkheden van de tijdelijkheid bij vergunningen, gedoogconstructies en pilots. Ondertussen bouwen we aan een netwerk om steun en draagvlak te krijgen.
Als het niet (gelijk) lukt, dan ploeteren we voort; zoekend naar daadkracht en leiderschap bij de verschillende gemeentelijke afdelingen. Zoekend om gezien te worden, erkend te worden en soort van ‘beloond’ te worden met een zekerheid waar we echt mee kunnen bouwen aan toekomstige veranderingen. Het kan toch niet zo blijven dat iedereen jouw plannen geweldig vindt, dat vaak alle vinkjes groen kleuren in de door de gemeente/overheid zelf opgestelde doelen en visies, maar je toch geen stap verder komt?
We worden geconfronteerd met machteloosheid. Ik haal daarbij het verhaal van Roel aan over zijn moestuin. De ene ambtenaar zegt dat er een klacht ontvangen zou zijn en dus moest er gehandhaafd worden. Volgens een andere ambtenaar zou die klacht er helemaal niet zijn. ‘Nee, het past niet binnen het bestemmingsplan’, stelt de volgende. Weer een ander zegt ‘Het heeft te veel invloed op de weidevogels’ terwijl zijn collega zegt ‘Het is verrommeling van het landschap’. En dit alles terwijl er vroeger wel gewoon een moestuin bij de boerderij was. Waar hebben we het over?
Kan de overheid ook een ‘prijsplafond’ op onze energie inzetten? We zitten regelmatig aan onze taks doordat de energie soms gewoon op is na een zoveelste nee. Het gaat ten koste van de gezondheid of het geeft spanningen thuis. Of soms overwegen we zelf om letterlijk de stekker uit een project te trekken.
Maar er is gelukkig ook positiviteit. Niet zo zeer de positieve blik op de regelgeving. Dat blijkt lastig. Maar we moeten niet vergeten dat er wel fantastische ideeën en plannen ontwikkeld worden. Door mensen met een visie. Door de pioniers zelf. Dat er af en toe wél successen zijn. Dat er wél stappen gezet worden.
Door te volharden, door te werken met wat er is, door soms verwachtingen wat los te laten, door het verhaal te vertellen in onze eigen taal en daaraan vast te houden, door deze te delen met andere pioniers en te weten dat je niet de enige bent die worstelt.
Omdat je een droom hebt, je plan helemaal voor je ziet, de wereld een stukje beter wilt maken, iets moois wilt neer zetten voor de buurt, iets wilt bijdragen aan samenleving, simpelweg naar een ander verdienmodel moet of wat je drive dan ook is.
En verder?
Door Roel in de watten gelegd met lekkers en gevoed door de strategieën en inzichten die Gerda ons heeft aangereikt, vragen we ons af; hoe nu verder? Hoe brengen we echt veranderingen aan in het systeem? Wat kan Voedselfamilies daarin betekenen? Ook in het leggen van verbindingen tussen LNV, PZH, gemeenten en de praktijk zijn er de nodige hobbels te nemen, waaronder het gebrek aan praktijkkennis en capaciteit.
Eind 2022 is provincie Zuid-Holland gestart met een inventarisatie van de knelpunten in regelgeving rond ruimtelijke ordening. Ook daar kwamen al veel casussen boven water.
Patrick geeft aan de mogelijkheid te willen onderzoeken om er een los project van te maken – mits er een mandaat ligt om er vanuit de provincie ook echt tijd voor vrij te maken en er een wil achter zit om oplossingen te omarmen.
