Blog 6 Kennisteam: Circulaire economie & de voedseltransitie in Zuid-Holland
Circulaire economie is cruciaal binnen de huidige duurzaamheidstransities en staat ook expliciet genoemd in ‘Visie Landbouw, Natuur en Voedsel: Waardevol en Verbonden’ (2018) van de Rijksoverheid. Ook Zuid-Holland heeft veel te winnen met de transitie naar een circulaire economie. De agrifoodsector is een belangrijk element in het economische ecosysteem van Zuid-Holland. Voor deze sector is dan ook een sleutelrol weggelegd in het sluiten van organische kringlopen. Er zijn diverse manieren om aan circulaire economie te werken en er gebeurt op dit gebied al veel. Initiatieven zijn echter versnipperd en daardoor is het moeilijk een beeld te vormen. Hoe staat de circulaire Agrifood-economie in de provincie Zuid-Holland ervoor?
In opdracht van Gerben Splinter, actieonderzoeker voor Wageningen Economic Research en lid van het kennisteam van de Voedselfamilies, en onder begeleiding van Dymphie Brouwer, young professional bij Inholland, zijn tweedejaars studenten van de opleiding Dier in de Duurzame Samenleving van hogeschool Inholland aan de slag gegaan met een inventarisatie van huidige en opkomende initiatieven op het gebied van circulaire economie in Zuid-Holland. Zij hebben zich gefocust op twee belangrijke, dragende sectoren: de melkveehouderij en de akkerbouw.
Circulaire economie is een verzamelnaam voor een economisch systeem van gesloten kringlopen. Het doel van de kringlopen is om zo min mogelijk waardevolle grondstoffen verloren te laten gaan. Onder circulaire economie vallen drie subonderdelen. Deze onderdelen zijn: gesloten kringlopen, hernieuwbare energie en systeemdenken.
Om de circulaire initiatieven goed in kaart te brengen, hebben de studenten bureauonderzoek uitgevoerd en zijn ze in gesprek gegaan met een akkerbouwer, een melkveehouder en zes experts op het gebied van circulaire economie. Hieruit zijn indicatoren samengesteld die de huidige en opkomende initiatieven beschrijven.
De indicatoren voor de akkerbouw: herbruikbare reststromen (restproducten uit de akkerbouw verwerken tot compost of verwaarden als veevoer), hergebruik dierlijke mest, gebruik van hernieuwbare energiebronnen, grondgebondenheid, waterzuivering en circulaire verpakkingen.
De indicatoren voor de melkveehouderij: restproducten als veevoer, grondgebondenheid, nieuwe duurzame eiwitbronnen (zoals eendenkroos, bietenblad en algen), hergebruik van dierlijke mest, sluiten van stikstofkringloop, gebruik van hernieuwbare energiebronnen en circulaire verpakkingen.
De akkerbouwer die de studenten interviewden focust zich vooral op het bodemleven. Met een beter bodemleven heeft hij sterkere gewassen en een hogere opbrengst. Op korte termijn wil hij zonnepanelen toepassen op het bedrijf om duurzamer te kunnen telen. Op langere termijn wil de akkerbouwer energie uit dierlijke mest kunnen halen. Hij gaf aan dat hij het minste gebruik maakt van korte ketens en het retourneren van producten die niet bruikbaar zijn. Het kost namelijk veel tijd (en dus geld) om hierin te investeren.
Volgens de melkveehouder zijn boeren nog afwachtend, omdat veel onderdelen van kringlooplandbouw al zo breed mogelijk zijn toegepast. Het is dus soms onduidelijk voor bedrijven wat zij nog meer kunnen doen. Hierover zijn de meningen ook verdeeld. Zelf gaf hij aan dat hij het belangrijk vindt dat bedrijven steeds meer zelfvoorzienend moeten worden en dat circulaire maatregelen daarvoor van belang zijn. Zelf past hij al meerdere maatregelen toe, zoals het toevoegen van water bij de mest voor een betere stikstofbenutting, het terugwinnen van warmte die vrijkomt bij het koelen van de melktank en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen.
De experts zijn van mening dat er voor de opkomende initiatieven meer verduidelijking over de toepasbaarheid van circulaire maatregelen en betere regelgeving moet komen. Volgens twee experts lopen de Zuid-Hollandse melkveehouderij en akkerbouw voorop op het gebied van grondgebondenheid, het hergebruiken van afgekeurde of onverkoopbare gewassen en de CO2-kringloop, hoewel hier voor het veenweidegebied nog een uitdaging ligt.
De belangrijkste aanbevelingen om circulaire initiatieven van de melkveehouderij en akkerbouw te stimuleren, zijn:
- Bevorderen van samenwerking tussen melkvee- en akkerbouwbedrijven door middel van gezamenlijke projecten op het gebied van circulaire economie;
- Stimulering vanuit de overheid door middel van subsidies en duidelijke regelgeving op het gebied van circulaire economie;
- Vergroten van de marktvraag vanuit consumenten;
- Verduidelijken van het verdienmodel voor ondernemers.
Aan het begin van dit onderzoek brak corona uit. Dat maakte het lastig om meer gegevens te verzamelen. Voor een vervolgonderzoek wordt het daarom aangeraden om meer interviews af te nemen met Zuid-Hollandse melkveehouders, akkerbouwers en experts.
Daarnaast is het interessant om te onderzoeken hoe de Zuid-Hollandse melkveehouders en akkerbouwers ervoor staan in vergelijking met andere provincies en/of best practices uit het buitenland.