Verduurzaming Akkerbouw

Op de Zuid-Hollandse eilanden met hun uitgestrekte akkers zijn honderden akkerbouwers actief – van kleine familiebedrijven tot grootschalige boerenbedrijven, op percelen van vijf tot bijna vijfhonderd hectare groot.

Gezamenlijk vormen de Zuid-Hollandse akkerbouwers een sector die er nog steeds in slaagt om in de wereldtop mee te draaien. Een bijzondere prestatie, die ze hebben gerealiseerd dankzij schaalvergroting, intensivering, vergaande mechanisatie en specialisatie. Zo richten ze zich met name op een aantal cash crops, zoals uien, suikerbieten, kool en (poot)aardappelen.

Dit bedrijfsmodel zorgt echter ook voor veel onzekerheid. Blijft het verdienmodel houdbaar op de langere termijn? Er is een forse afhankelijkheid van externe input. Hoe ontwikkelt de kostprijs zich? Veel van de oogst wordt geëxporteerd, waarmee de prijzen op de wereldmarkt de opbrengsten dicteren. Is schaalvergroting de enige uitweg of zijn er levensvatbare alternatieven?

Daarnaast zijn er zorgen over de bodemkwaliteit, het gebruik van chemie en de effecten van klimaatverandering. Wat betekent het als wet- en regelgeving rond middelengebruik en waterkwaliteit worden aangescherpt? Ecologie en bodemkwaliteit zijn essentieel om ook in de toekomst voedsel te kunnen blijven produceren. Maar wat is de afweging tussen financieel en ecologisch rendement? En wie levert welke bijdrage? Want stikstofdepositie en CO2-uitstoot zijn nu eenmaal een breed maatschappelijk probleem. 

Als samenleving moeten we op zoek naar het antwoord op de vraag wat er nodig is om bodem en water gezonder te maken, als dragers van onze landschappen. Sommige boeren gooiden het roer om en kozen ervoor om de bodem en de ecologie als uitgangspunt te nemen. Samen met deze pioniers onderzoeken we de mogelijkheden en de obstakels, op weg naar een toekomstbestendig regionaal voedselsysteem. En we onderzoeken of hun kennis ook bruikbare inzichten biedt voor de grotere boeren, die binnen hun focus op efficiency en een lage kostprijs op zoek zijn naar manieren om meer ruimte aan ecologie te geven. Daarnaast speelt nog een andere kwestie: ruim een derde van de boeren is 50+ en moet de komende tien jaar zorgen voor opvolging.

Tegen deze achtergrond zijn we als Voedselfamilies het programma Verduurzaming Akkerbouw gestart. Wat is er nodig om duurzamer te werken? Wat wil dat überhaupt zeggen, duurzamer werken? Wat vraagt het om de kracht van de ecologie te gebruiken en zonder pesticiden en kunstmest te boeren? Kunnen de pioniers, met een schat aan ervaring en inzichten, hun collega’s op de akkers ondersteunen? Wat hebben opvolgers nodig om niet alleen het bedrijf over te nemen, maar tegelijkertijd ook een verduurzamingsslag te maken? En wat is het perspectief van andere ketenpartijen, zoals leveranciers, afnemers en financiers?

Komende tijd gaan we met deze vragen aan de slag. Stay tuned!